Roztocze Wschodnie – szlakiem cerkwi i ciekawostek przyrodniczych

Już pewnie wiecie, że Roztocze zajmuje szczególne miejsce wśród naszych ulubionych miejsc w Polsce. Zazwyczaj odwiedzaliśmy Roztocze Środkowe. Wreszcie udało się nam dotrzeć na Roztocze Wschodnie, nazywane też Roztoczem Południowym.

Komfortowe domki na skraju roztoczańskiego lasu, w cichej i spokojnej okolicy pośrodku Roztocza. Idealne do aktywnego wypoczynku lub błogiego lenistwa... :)

Zobacz, zachwyć się, zarezerwuj!

Na początek podrzucimy Wam mapkę, na której doskonale widać jaki obszar zajmuje Roztocze.
Warto pamiętać, że leży zarówno w województwie lubelskim jak i podkarpackim, ale też obejmuje tereny należące do Ukrainy.

Roztocze Wschodnie to właściwie ta część Roztocza leżącą za naszą wschodnią granicą. Jednak zwyczajowo obszar leżący w Polsce, tuż przy granicy z Ukrainą też nazywamy Roztoczem Wschodnim. 
Co więcej mieszkańcy Lubaczowa i okolic właśnie tak nazywają swoją małą ojczyznę.
Tak więc zostajemy przy nazwie Roztocze Wschodnie. Na tym obszarze jest też  Południoworoztoczański Park Krajobrazowy.

Naszym głównym celem na Roztoczu Wschodnim były cudowne drewniane cerkwie. Jeden rzut oka na mapę i wiemy, że praktycznie w każdej miejscowości może kryć się jakaś perełka.

Na terenie powiatu lubaczowskiego zachowało się 24 świątynie drewniane. Wśród nich jest 21 dawnych cerkwi greckokatolickich. Najstarsze są dwie szesnastowieczne świątynie – pod wezwaniem św. Paraskewy w Radrużu i pod wezwaniem Narodzenie NMP w Gorajcu.

Naszą wycieczkę zaczynamy od cerkwi, która wyróżnia się wyjątkowo na tle innych – jest przepięknie odrestaurowana i wpisana na listę UNESCO.

Zespół Cerkiewny w Radrużu z XVI w

To wyjątkowa cerkiew, która jest obecnie muzeum i możemy zwiedzić ją z przewodnikiem. Mieliśmy wyjątkowe szczęście trafiając na Pana Ryszarda Urbana, wyjątkowego przewodnika i pasjonata.
Cerkiew i jej otoczenie jest fantastycznie zrekonstruowana. Warto rzucić okiem jak kiedyś wyglądała – widać jak dużo pracy zostało włożone, aby przywrócić ją do dawnej  świetności.
Już przy wejściu na uwagę zasługuje wyjątkowy, pochodzący z 1830 roku drewniany Boży Grób.
Przepiękne Carskie Wrota pochodzą z 1642 roku, a polichromie, które możemy podziwiać w cerkwi pochodzą z 1648 roku.
W skład kompleksu cerkiewnego wchodzi też dzwonnica z XVI wieku, dwa cmentarze z krzyżami bruśnieńskimi a także budynek dawnego sklepu, przekształcony teraz na siedzibę przewodników i miejsce wystaw. Aktualnie jest tam wystawa „Drewniane cerkwie – ukryte skarby wspólnej turystyki regionu Karpat” prezentująca 10 cerkwi po stronie Polskiej i 10 po stronie Ukraińskiej (do 9 maja).

To nie jedyna cerkiew w Radrużu. Jest tu też drewniana cerkiew św. Mikołaja z XVIII wieku. Więcej o Radrużu napiszemy w osobnym wpisie na blogu.

Cerkiew w Nowym Bruśnie

Kolejnym miejscem którego nie wolno pominąć to miejscowość Nowe Brusno. Jest tam przepięknie zrekonstruowana cerkiew pod wezwaniem Męczennicy Paraskewy. Powstała w roku 1713. Przebudowywana była w latach 1903-1906. To zdecydowanie jedna z ładniejszych jakie widzieliśmy. Niestety do środka jeszcze nie można wchodzić.

Cmentarz w Starym Bruśnie

Stare Brusno to nieistniejąca już wieś w gminie Horyniec Zdrój. Pierwsze wzmianki pojawiają się o tej miejscowości w 1444 roku. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od słowa „brus” oznaczający ostrzałkę lub grube drewno. W 1921 roku w Starym Bruśnie było 203 zabudowania i dwór, a liczba mieszkańców dochodziła do ponad 1 tysiąca ( 41 Polaków, 990 Ukraińców i 52 Żydów). We wrześniu 1945 roku część mieszkańców wysiedlono,  pozostałych w 1947 roku w ramach Akcji Wisła.
Na pewno będąc na Roztoczu Wschodnim zobaczycie słynne krzyże Bruśnieńskie. Pochodziły one z warsztatów mieszczących się w Starym Bruśnie. Kamieniarze wykorzystywali miejscowe złoża piaskowców i wapieni wydobywanych na wzgórzu Brusno. Tradycje kamieniarskie sięgają na tym terenie XVI wieku.
Na starym cmentarzu spotkać możemy wyjątkowo piękne dowody kunsztu dawnych artystów. Najbardziej znane rodziny kamieniarzy to Kuźniewicze, Pidhoreccy, Lubyccy, Zaborniacy, Sacharkowie i Birnbachowie.
Cmentarz schowany jest w lesie i kiedyś tuż obok była drewnianą cerkiew pw. Paraskewii (jest tam krzyż upamiętniający jej budowę z 1906 roku) i właśnie w tym lesie była też miejscowość Stare Brusno. Po wsi nie został już żaden ślad.
Na obu bruśnieńskich cmentarzach jest ok 600 krzyży. Sporo prac rzeźbiarzy z Brusna możemy też zobaczyć na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Cerkiew w Łówczy

Cerkiew św. Paraskewy w Łówczy – to drewniana, parafialna cerkiew greckokatolicka, znajdująca na skraju lasu, z charakterystycznym drewnianym płotkiem.  Obecnie jest to kościół filialny pw. Matki Bożej Bolesnej. Cerkiew zbudowana została w 1808 roku. W 1905 ściany cerkwi pokryły polichromie. Co ciekawe zachowała się tu belka nadproża z poprzedniej cerkwi stojącej w tym miejscu, z datą 1698. Tuż obok jest drewniana dzwonnica pochodząca z XIX wieku. Na cmentarzu przycerkiewnym jest pomnik Ignacego d’Thullie ( dziedzica Łówczy)  z 1842 roku z napisem: „Żona mężowi. Patrz! Oto posąg z kamienia wykuty / Nad zimnym grobem śmierci upominek / Zapłacz wyrazem żalu i pokuty / Tu mąż i ojciec znalazł swój spoczynek.”

Wola Wielka cerkiew

Cerkiew Opieki Bogurodzicy z 1755 roku i bardzo malownicza dzwonnica z tego samego okresu. Wnętrze cerkwi zdobią polichromie z 1893 roku. Cały teren jest w trakcie renowacji – jest zakaz wstępu. Zachwycający jest też kamienny mur otaczający cały teren.

Cerkiew Prusie

Cerkiew Narodzenia NMP – z 1887 roku. Tuż obok jest dzwonnica pochodząca z tego samego roku.

Ruiny zespołu cerkiewnego Dziewięcierz – Moczary

Istniały tutaj dwie cerkwie. Najstarsza była wzmiankowana w XVIII wieku i była pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego. Po tym jak spłonęła w 1834 roku teren został otoczony kamiennym murem. W 1839 roku została poświęcona tutaj nowa cerkiew, tym razem drewniana. W 1903 roku została ozdobiona polichromiami. Niestety po uszkodzeniach w czasie I wojny światowej popadała w ruinę i w 1951 roku została rozebrana. Do naszych czasów przetrwały fundamenty i piwnice.
Jest tu jeszcze jedna ciekawostka – jeśli przejdziemy na drugą stronę pobliskiego potoku, możemy zobaczyć murowaną kapliczkę nad źródełkiem pw. Cyryla i Metodego. Są tam też fundamenty – prawdopodobnie plebani. Ale uwaga – do granicy jest tutaj tylko kilka metrów!

Siedliska – cerkiew św Mikołaja

Pierwsza wzmianka o tej cerkwi pochodzi z 1472 roku. Obecny budynek pochodzi z 1901 roku. W środku możemy podziwiać ikonostas z przełomu XVII I XVIII wieku pochodzący z poprzedniej cerkwi. Tuż obok jest dzwonnica pochodząca z 1834 roku.

Kniazie – cerkiew greckokatolicka pw. Św. Paraskewi

Słyszeliście zapewne o filmie „Zimna wojna” w reżyserii Pawła Pawlikowskiego. Ostatnia scena rozgrywa się właśnie w ruinach cerkwi. To autentyczne miejsce – cerkiew w Kniaziach. Ruiny cerkwi pod wezwaniem św. Paraskewi znajdują się  w miejscowości Kniazie koło Lubyczy Królewskiej w województwie lubelskim.

Świątynia powstała w latach 1798 – 1806, ufundowana przez lubyckich kniaziów. Okazałą budowle zaprojektował Szymon Tarnawski. Wnętrze świątyni zdobiły polichromie oraz XVIII wieczny ikonostas z obrazem Jezusa Chrystusa. W 1916 roku w cerkwi zostały umieszczone relikwie św. Paraskewii, przywiezione z Rzymu przez kniazia Kazimierza Lubeckiego.

Niestety cerkiew znacznie ucierpiała w czasie II wojny światowej i przez lata opuszczona, popadała w coraz większą ruinę. Część ikon z cerkwi została uratowana i znajduje się w rękach prywatnych oraz w muzeum w Jarosławiu.

Więcej o tej cerkwi przeczytacie w osobnym wpisie:

https://kasai.eu/2021/cerkiew-w-kniaziach-tajemnicze-miejsce-na-roztoczu-wschodnim/

Na Roztoczu Wschodnim jest też ciekawostka z czasów II wojny światowej. To bunkry.

Bunkry linii Mołotowa

Na tych terenach sporo jest bunkrów. Nawet z okien samochodu często można jakiś dostrzec. My specjalnie ich nie szukaliśmy bo czas naszej wycieczki był mocno ograniczony. Ale na pewno jeden znajduje się dość blisko drogi prowadzącej od Starego Brusna.

Na Roztoczu Wschodnim jest też sporo ciekawostek przyrodniczych. Może nie ma ich tak wiele jak na terenie Roztocza Środkowego, ale każdy poszukujący odpoczynku na łonie natury powinien być usatysfakcjonowany.

Południoworoztoczański Park Krajobrazowy

Leży na terenie województwa podkarpackiego i lubelskiego. Najcenniejsze rezerwaty na jego terenie to Źródła Tanwi, Kalinka i Słokija.
Są tu też cenne zabytki sakralne ( cerkwie Wola Wielka, Prusie, Siedliska, Werchrata, Dziewięcierz) i bunkry Linii Mołotowa ( na terenie parku jest ich około 100).
Szczególną atrakcją są skamieniałe drzewa sprzed około 18 mln lat których fragmenty możemy zobaczyć w muzeum w Siedliskach.

Rezerwat Źródła Tanwi i ścieżka przyrodnicza Kobyle Jezioro

Jest to rezerwat leśny na terenie gminy Narol, w miejscowości Huta Złomy. Ochronie podlegają tu zespoły torfowiskowe źródeł Tanwi. Nazwa ścieżki pochodzi od legendy, że na torfowiskach utopiła się klacz. Na trasie ścieżki jest 8 tablic, wieża widokowa, pomost i miejsce piknikowe. Jak w każdym rezerwacie poruszamy się tylko po wyznaczonych trasach.
W pobliżu znajduje się wzniesienie Wielki Dział wraz z kompleksem bunkrów z II wojny światowej.

Inne rezerwaty w okolicy:
– Bukowy Las między Narolem a Rudą Różanecką. Są tam liczne 150 letnie buki i jodły. Wiosna można tam spotkać całe połacie czosnku niedźwiedziego.
– Jedlina – w miejscowości Nowe Sioło w gminie Cieszanów.
– Minokąt – w okolicach wsi Kasdłubiska
– Sołokija – w miejscowości Dziewięcierz i chronione są tutaj naturalne skupiska jałowca pospolitego. Największy z nich ma 56 cm obwodu i 8 m wysokości.

Rezerwat Słokija

Położony jest w podkarpackiej części Południoworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego, na terenie gminy Horyniec. Chroni naturalne skupisko jałowców pospolitych.

Wodospad na Roztoczu Wschodnim

Jest to pozostałość po młynie który znajdował się w tej okolicy. Od drogi jest nawet strzałka gdzie się kierować. Niestety zejście do wodospadu jest bardzo strome. A w połączeniu z zalegającym śniegiem zrobiło nam barierę nie do sforsowania.

Świątynia Słońca ( kamienie kultu słońca )

Charakterystyczne ostańce wapienne położone w Uroczysku Buczyna niedaleko Nowin Horynieckich. Dwie największe i najbardziej charakterystyczne skałki mają nazwy – żaba ( z otworem) i tron.
Legenda mówi, że w czasach pogańskich było tutaj miejsce kultu nazwane Świątynią Słońca.

Park zdrojowy w Horyńcu Zdroju

Niewielekie miasteczko uzdrowiskowe, Horyniec Zdrój, może pochwalić się doskonale zaprojektowanym parkiem w samum centrum. Nas niewątpliwie urzekły drewniana kładki i pomosty po których możemy spacerować wśród drzew i zieleni. Jest tu też nowoczesna pijalnia wód mineralnych z restauracją i amfiteatr. Znalazło się też miejsce na plac zabaw i zielony labirynt. W sezonie działają dwie fontanny. Nie sądziliśmy, że takie ładne miejsce zaskoczy nas w samym centrum Horyńca Zdroju. Zobaczyć tu te zmożecie Pałac zamieniony aktualnie na sanatorium i ciekawy kościół – kiedyś kaplicę przypałacową.

Źródło i Kaplica w Nowinach Horynieckich

Kaplica leśna pod wezwaniem Matki Bożej powstała w miejscu objawienia się Matki Boskiej trójce pastuszków, 12 czerwca 1636 roku. W miejscu tym wypłynęło źródełko. Obecna kaplica pochodzi z XIX wieku.
W samym środku kaplicy bije cudowne źródełko, którego woda ma właściwości lecznicze – szczególnie w chorobach oczu. W najbliższym otoczeniu kaplicy wybija wiele innych źródeł, dlatego słychać tam nieustanny, kojące szum wody. Miejsce szczególne i zdecydowanie warte odwiedzin.

Pałac Łosiów w Narolu

Pałac został zbudowany przez hrabiego Antoniego Feliksa Łosia w latach 1776–1781. W 1944 roku został zniszczony przez pożar. Obecnie należy do prywatnego właściciela i jest częściowo wyremontowany.

Bełżec – Muzeum i Miejsce Pamięci – Niemiecki Nazistowski Obóz Zagłady

Chyba niewiele osób odwiedzających Roztocze wie, że w Bełżcu, niedaleko granicy z Ukrainą, mieścił się w czasie II wojny światowej nazistowski obóz zagłady. W tej chwili postało tu muzeum i przejmujący pomnik upamiętniający śmierć około 500 000 Żydów, zamordowanych w okresie od lutego do grudnia 1942 roku.
Do Muzeum mogą wejść osoby które ukończyły 14 lat. Wstęp do Muzeum jest bezpłatny.

Czy to wszystkie ciekawe miejsca na terenie Roztocza Wschodniego? Zdecydowanie nie. Jestem pewna, że jeszcze wielokrotne będziemy tutaj wracać i odkrywać nowe miejsca.

Nocleg – Roztocze Wschodnie

Tym razem naszą bazą był Horyniec Zdrój i niesamowicie klimatyczny nocleg w Domku na Roztoczu. Do dyspozycji macie tam bardzo wygodne dwa mieszkania we wspólnym domku z malowniczymi tarasami. Dodatkowo jest też domek (a wkrótce trzy następne) w szczerym polu z widokami zapierającymi dech w piersiach…
Polecamy – przemili właściciele, wszystkie udogodnienia w domu, a do tego ekstremalnie czysto i schludnie.

Więcej noclegów znajdziecie tutaj:

Booking.com

Ciekawe linki

Mapa gminy Horyniec Zdrój

https://ziemialubaczowska.com

https://ziemialubaczowska.pl/